- κόμμωση
- Καλλωπιστικό χτένισμα του κεφαλιού. Η ποικιλία των κ. οφείλεται –εκτός από τη διαφορά των φύλων– σε πολλούς παράγοντες, σημαντικότερος από τους οποίους είναι ο πολιτιστικός.
Ιστορία. Ακριβείς μαρτυρίες για τις παλαιότερες εποχές μάς προσφέρουν τα ασσυροβαβυλωνιακά αγάλματα και ανάγλυφα. Σε αυτά, τα μαλλιά είναι με πολύ επιδέξιο τρόπο κατσαρωμένα, γεγονός που οδηγεί στην υπόθεση ότι αυτοί οι λαοί χρησιμοποιούσαν ειδικά εργαλεία για να επιτύχουν άρτιο αποτέλεσμα, ενώ μαρτυρεί επίσης σημαντική εκλέπτυνση των συνηθειών. Η κ. αυτή ήταν χαρακτηριστική μόνο των ανώτερων τάξεων, ενώ οι άνθρωποι του λαού συνήθιζαν να ξυρίζουν το κεφάλι τους. Αλλά και στους Αιγυπτίους η κ. αποτελούσε ένδειξη της κοινωνικής βαθμίδας· στις ανώτερες τάξεις ήταν διαδεδομένες οι περούκες και οι ψεύτικες γενειάδες για τους άνδρες, ενώ οι γυναίκες τοποθετούσαν μία ή περισσότερες περούκες στα κοντά μαλλιά τους ή στο ξυρισμένο κεφάλι τους και από πάνω ένα τριγωνικό μαντίλι, εφαρμοστό στο μέτωπο, το οποίο κατέβαινε πίσω από τα αφτιά, μαζεύοντας τα μαλλιά στον αυχένα.
Οι αρχαίοι Έλληνες αφιέρωναν αρκετό χρόνο στην περιποίηση των μαλλιών τους, τα οποία θεωρούσαν το σπουδαιότερο στολίδι. Από αυτούς πήραν και τις ανάλογες συνήθειες οι Ρωμαίοι, περίπου το 300 π.Χ., οι οποίοι εγκατέλειψαν τα μακριά μαλλιά και απέκτησαν τη συνήθεια να ξυρίζουν το κεφάλι τους. Οι γυναίκες, αντίθετα, μάζευαν τα μαλλιά τους σε κότσο ή τα χώριζαν σε κοτσίδες. Αργότερα, κατά τον 1o αι. μ.Χ., με τη χρήση της περούκας, εμφανίστηκαν κ. πραγματικά αρχιτεκτονικής μορφής. Η μόδα αυτή ωστόσο δεν κράτησε πολύ, καθώς ο χριστιανισμός, κηρύσσοντας τη σεμνότητα, συνιστούσε μεγαλύτερη απλότητα στην εξωτερική εμφάνιση. Πράγματι, στις τοιχογραφίες που υπάρχουν στις κατακόμβες, οι γυναίκες εμφανίζονται με απλές κ. ή με καλυμμένο το κεφάλι. Η συνήθεια της κάλυψης των μαλλιών συνεχίστηκε για αρκετούς αιώνες, αλλά η απλή καλύπτρα μετατράπηκε σε μίτρα, στέμμα, διάδημα, ενώ οι κ. έγιναν μεγαλοπρεπείς, εμπνευσμένες από τις βυζαντινές συνήθειες. Με την πάροδο των χρόνων η πολυτέλεια έφτασε σε τέτοιο σημείο στη Δύση ώστε τον 7o αι. επενέβη η Εκκλησία με ένα παπικό διάταγμα, το οποίο καταδίκαζε την πολυτέλεια των κ.
Στους επόμενους αιώνες επικράτησε η συνήθεια τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες να στολίζουν τα μαλλιά τους με πολύτιμους λίθους. Στα τέλη του 13ου αι. η επίδραση της Ανατολής, μέσω των Σταυροφοριών, εμπλούτισε τις γυναικείες κ. με μεγαλοπρεπή χρυσά κοσμήματα. Έναν αιώνα αργότερα παρουσιάστηκε το μπάλτσο, ένα μαξιλαράκι, πάνω στο οποίο μάζευαν και έδεναν τα μαλλιά. Από αυτό προήλθε, τον 15o αι., μια πυργωτή κ., ύψους μέχρι 70 εκ., στην οποία τα μαλλιά ανέβαιναν ολόισια προς τα πάνω και στηρίζονταν σε ένα χαρτονένιο στήριγμα. Κατά τα τέλη του 16ου αι. εισήχθησαν από την Ισπανία στην Ιταλία τα πιλήματα, τα οποία τοποθετούσαν στα μαλλιά, και από την Τοσκάνη διαδόθηκε η μόδα με τα μικρά δίχτυα (φιλέδες), που συγκρατούσαν τα λυτά μαλλιά.
Τον 17o αι. οι κ. παρουσίαζαν μεγάλη ποικιλία. Στην Άπω Ανατολή η κοτσίδα, την οποία εισήγαγαν στην Κίνα οι Μαντσού, υπήρξε για τρεις αιώνες το χαρακτηριστικό χτένισμα των ανδρών και πέρα από τα σύνορα της Κινεζικής αυτοκρατορίας. Στις γυναίκες οι κοτσίδες ήταν περισσότερες από μία και πάντα σε ζυγό αριθμό. Στην Ιαπωνία δεν υιοθετήθηκε η κοτσίδα· εκεί οι κ. ήταν πάντα περίτεχνες, στολισμένες με χτένια και καρφίτσες. Την ίδια περίοδο, στη δυτική Ευρώπη η Μαρία των Μεδίκων εγκαινίασε τα κοντά μαλλιά, αλλά συγχρόνως ήταν αρκετά συνηθισμένο και ένα χτένισμα με τα μαλλιά σηκωμένα ψηλά. Στα μέσα περίπου του 17ου αι. εμφανίστηκαν οι βόστρυχοι γύρω από το πρόσωπο και ταυτόχρονα διαδόθηκε η μόδα των πρόσθετων μαλλιών (ποστίς), που συμπλήρωναν τα φυσικά. Οι μακριές ανδρικές κ., για παράδειγμα, έγιναν αρκετά ογκώδεις, με παραγεμίσματα από καλά κρυμμένα μαλλιά. Σταδιακά, προς τα τέλη του 17ου αι., τα πρόσθετα μαλλιά έγιναν κανονικές περούκες, τις οποίες φορούσαν πάνω από το ξυρισμένο κεφάλι. Πολλοί ήταν εκείνοι που εξέφρασαν αντιρρήσεις για τη χρήση της περούκας, αλλά οι φήμες που συνόδευαν τη χρήση τους, ότι δηλαδή φτιάχνονταν από τα μαλλιά των καταδικασμένων σε θάνατο καθώς και ότι αποτελούσαν επικίνδυνη πηγή ασθενειών, δεν απέτρεψαν τη διάδοση της μόδας τους.
Τον 18o αι. οι περούκες εξακολουθούσαν να κατασκευάζονται σε διάφορους εντυπωσιακούς χρωματισμούς και επικράτησε η συνήθεια να τις πουδράρουν. Το στοιχείο αυτό αποτελεί χαρακτηριστικό των κ. σε όλο τον αιώνα. Την πούδρα, που ήταν απλώς αρωματισμένο αλεύρι, την έβαζαν πάνω στα μαλλιά τους σε ένα ειδικό δωμάτιο, ενώ οι λιγότερο ευκατάστατοι συνήθιζαν να πουδράρονται στην είσοδο του σπιτιού τους. Στα τέλη του 18ου αι. οι γυναικείες κ. έγιναν υπερβολικά ογκώδεις και ενίοτε ήταν φτιαγμένες κατά τέτοιον τρόπο ώστε να περιέχουν αντικείμενα, όπως για παράδειγμα καλαθάκια με λουλούδια ή φρούτα ή ακόμα και μικροσκοπικά μοντέλα καραβιών με όλα τους τα πανιά. Στα τέλη του αιώνα η επίδραση του νεοκλασικισμού ήταν εμφανής και στις κ. και για αρκετά χρόνια οι γυναίκες χτενίζονταν σύμφωνα με τα αρχαία ελληνικά πρότυπα. Την ίδια περίοδο, ως συνέπεια της Γαλλικής επανάστασης, εκδηλώθηκε μια μεγάλη τάση αντίδρασης στις περούκες, οι οποίες θεωρήθηκαν εκδήλωση αριστοκρατικής νοοτροπίας. Τον 19o αι. θεωρήθηκαν όμως και πάλι απαραίτητες για τη δημιουργία περίτεχνων κ., εφόσον μάλιστα τα μαλλιά, σφιγμένα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, ήταν αρκετά εξασθενημένα. Οι κ. έφτασαν στη μεγαλύτερη εκζήτηση το 1830, όταν επικράτησαν οι κοτσίδες με επτά απολήξεις, τις οποίες συγκρατούσαν σιδερένια ελάσματα, καθώς και οι διακοσμήσεις με κορδέλες, λουλούδια κ.ά. Περίπου στα μέσα του αιώνα, ενώ μεσουρανούσε ο ρομαντισμός, η γραμμή γινόταν συνεχώς απλούστερη, ώσπου οι γυναίκες διατήρησαν ως μοναδική κοκεταρία μερικές μπούκλες στους κροτάφους, έχοντας τα υπόλοιπα μαλλιά χτενισμένα ίσια και χωρισμένα στο μέσο του μετώπου. Το δεύτερο μισό του αιώνα χαρακτηρίστηκε, ως προς την κ., από εκκεντρικές τάσεις, που διατηρήθηκαν έως τις αρχές του 20ού αι.
Επανάσταση στη γυναικεία κ. παρατηρήθηκε στα χρόνια πριν από τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο. Τα μαλλιά κόπηκαν τότε πολύ κοντά και, περίπου το 1928, η μόδα δημιούργησε το χτένισμα αλά γκαρσόν, που σήμανε ριζική αλλαγή του στιλ. Οι απαιτήσεις μιας ολοένα πιο έντονης ζωής επέβαλαν στη συνέχεια απλές και πρακτικές γραμμές, οι οποίες διατηρούνται μέχρι σήμερα με αναρίθμητες παραλλαγές. Μοναδική εξαίρεση σε αυτή την απλότητα, που χαρακτηρίζει τη σημερινή εποχή, αποτελεί η βραδινή κ., η οποία χρησιμοποιεί αγκράφες, λουλούδια και ποστίς. Τα ποστίς ποικίλλουν από το απλό chignon, που εφαρμόζει στα κοντά μαλλιά, μέχρι τη μισή ή την ολόκληρη περούκα, ενώ η τιμή τους ποικίλλει, ανάλογα με την ποιότητα των τριχών, συνθετικών ή φυσικών.
Τα νέα χημικά προϊόντα ενισχύουν την επιδεξιότητα των κομμωτών. Η περμανάντ, που χρησιμοποιείται περίπου από το 1920, γίνεται με δύο τρόπους: ο ένας είναι η αλκαλική και ο άλλος η όξινη περμανάντ. Σύμφωνα με την πρώτη μέθοδο, τα λέπια της τρίχας ανοίγουν και παραμένουν ανοιχτά μέχρι να περαστεί κάποιο άλλο όξινο προϊόν για να κλείσουν, ενώ με την όξινη περμανάντ τα λέπια της τρίχας παραμένουν στη φυσική τους κατάσταση. Αν και το τελειοποιημένο αυτό σύστημα δίνει την εντύπωση του φυσικού κυματισμού, η περμανάντ βρίσκεται σήμερα σε παρακμή· οι γυναίκες προτιμούν γενικά τα απαλά και ίσια χτενίσματα, τα οποία επιτυγχάνονται με τη λεγόμενη μιζ αν πλι. Τυλίγουν δηλαδή τα βρεγμένα μαλλιά, σύμφωνα με τη γραμμή που θέλουν να τους δώσουν, και τα στεγνώνουν μέσα σε μια ηλεκτρική κάσκα. Βασικό στοιχείο της σημερινής κ. είναι το χρώμα, το οποίο επιτυγχάνεται κυρίως με τις βαφές, που γίνονται ύστερα από ειδική διαδικασία αποχρωματισμού: από το κατάμαυρο έως το πλατινέ, μπορούν να επιτευχθούν ποικίλες αποχρώσεις. Στο εμπόριο άλλωστε κυκλοφορούν περισσότερες από εκατό χρωματικές παραλλαγές. Μερικές φορές βάφεται μόνο μία ή περισσότερες τούφες mèches, δημιουργώντας έτσι χρωματική αντίθεση με τα υπόλοιπα μαλλιά. Αξίζει να αναφερθούν επίσης οι λακ· εκτός από τις άχρωμες λακ, που χρησιμεύουν για να στερεώνουν καλύτερα και να διατηρούν για περισσότερο χρόνο τη μιζ αν πλι, υπάρχουν και ειδικές λακ, με τις οποίες τα μαλλιά βάφονται, καλύπτονται δηλαδή με μια χρωστική ουσία, μόνο για λίγες ώρες.
Νεαρή γυναίκα της φυλής Σόα, που κατοικεί σε ορεινές κυρίως περιοχές της Αιθιοπίας, με την ιδιόμορφη κόμμωσή της.
Η Ταϊτή φημίζεται για τις κομμώσεις των νεαρών γυναικών της.
Τα σύγχρονα προϊόντα για την περιποίηση των μαλλιών συμβάλλουν στη δημιουργία νέων τάσεων στις γυναικείες κομμώσεις (φωτ. ΑΠΕ).
Κόμμωση της αρχαίας Ρώμης, σε τοιχογραφία της Έπαυλης των Μυστηρίων, στην Πομπηία.
Κόμμωση γυναίκας ευγενούς του 15ου αι., σε πίνακα της εποχής.
Ρομαντική κόμμωση των μέσων του 19ου αι., σε προσωπογραφία του Γάλλου ζωγράφου Ζαν Φρανσουά Μιλέ.
Κόμμωση νεαρής Ισπανίδας, σε πίνακα του Γκόγια.
Ανδρική περούκα της αρχαίας Αιγύπτου, σε τοιχογραφία της νεκρόπολης Ντέιρ ελ Μεντίνα.
Λαϊκή κόμμωση του Μεσαίωνα, λεπτομέρεια από την τοιχογραφία του Τζιότο «Συνάντηση του Ιωακείμ και της Άννας».
Γυναίκα ευγενικής καταγωγής, με χαρακτηριστική κόμμωση της εποχής (15ος αι.).
Μνημειακή κόμμωση του 18ου αι., της πριγκίπισσας του Λαμπάλ, σε προσωπογραφία ανώνυμου ζωγράφου.
Χαρακτηριστική γυναικεία βραδινή κόμμωση της δεκαετίας του 1960.
* * *η (AM κόμμωσις) [κομμώ (II)]ευτρεπισμός τής κόμης, καλλωπισμός τού κεφαλιού, καλλωπιστικό χτένισμανεοελλ.είδος χτενίσματος.
Dictionary of Greek. 2013.
